Toen ik dacht aan een tripje naar Tripoli in Libanon dacht ik aan islamitische en Ottomaanse architectuur, misschien hier en daar nog wat Romeinse en vooral traditionele bouw. In ieder geval kwam moderne architectuur niet in mijn plaatje voor. Natuurlijk zijn er in het nieuwe gedeelte van Tripoli moderne gebouwen te vinden maar deze bouw is meer gericht op functionaliteit, groot en hoog. Het aantal architectonische panden is vrijwel nihil. Vanuit het raam van mijn hotel keek ik uit op een park met hoge Chinees aandoende planten en struiken en een flink aantal palmbomen. Erg fraai. Tussen al dat groen stond een flinke verzameling merkwaardige bouwsels van beton. Een toren, een aantal plateaus, een halve bol een soort smalle boog en een conische dome. En wat daarbij ook in het oog sprong was een enorme rij rechtopstaande betonnen platen die zich door het park slingerde. Een soort dominorij maar dan met enorme afmetingen. Groot was mijn verbazing dat deze futuristische bouwwerken van de Braziliaanse architect Oscar Niemeyer bleken te zijn.
We vergeten wel eens dat Libanon voordat het geteisterd werd door burgeroorlogen en oorlog met de buurlanden een modern land was. In de jaren ‘60 was Libanon erg in trek bij intelligentsia en jetset uit Europa, de VS en uit de Arabische wereld. In dit kader is het project van Oscar Niemeyer ook te plaatsen.
In 1962 ontwierp Niemeyer op het 10.000 m2 grote terrein een internationale fairground. Tussen de bomen staan verschillende bouwwerken in grote variëteit aan vormen. Je komt binnen onder een 8 meter hoge poort. Hij noemt het een poort maar als je onder het massieve beton doorloopt geeft het je een heel weids en ruimtelijk gevoel.
In het oog springend is bijvoorbeeld een grote halve koepel. Deze diende als experimentele theaterruimte. Vooral de typische akoestiek die ontstond door de koepelvorm . Deze vorm veroorzaakt namelijk een een natuurlijk ‘fluistereffect’, maar ook hard praten of schreeuwen krijgt door de echo's een extra dramatische wending. Het hydraulische podium staat in het midden en kan omhoog en omlaag. Het publiek zit om het podium heen. Anno 2019 lijkt dit niet echt bijzonder meer maar destijds was deze vorm een uitzonderlijk staaltje bouwkunst en een nieuwe visie op interactie tussen toneel en publiek.
Het centrale punt in het park is een openluchttheater dat omringd is met water, ook een kenmerk van Niemeyers architectuur. In de negentiger jaren werden er nog Russische balletten opgevoerd en kwamen er Arabische artiesten en rockbands. De burgeroorlog heeft hier een einde aan gemaakt. Boven het podium is een akoestische plaat gebouwd . Niemeyer noemde dit een ‘voile acoustique’, een ‘akoestisch zeil’. Een ander beeldbepalend object is een enorme boog die het theater luchtig omspant. Naast het openluchttheater staat een toren waar bovenin een restaurant is gepland.
In de jaren ‘60 was men geobsedeerd door de landing op de maan. Vandaar dat een landingsplateau voor helikopters niet mocht ontbreken op het terrein. Het plateau heeft de vorm van een lotusbloem.
Het zogenaamde Libanese paviljoen verenigt de verschillende bouwstijlen van de Ottomanen en de islamitische architectuur met die van Oscar Niemeyer. Dit komt vooral naar voren bij de vorm van de open ramen. De bogen van de ramen refereren naar de bergtoppen van ‘Mount Libanon’ die je vanuit het park ziet liggen. Volgens Niemeyer geeft deze constructie je het gevoel dat je buiten zit, terwijl je toch echt 'in' een gebouw zit.
Een enorme expositieruimte van wel honderd meter lang zou kunnen bruisen van activiteit maar tegenwoordig vindt er enkel nog de jaarlijkse boekenbeurs plaats.
Het hele complex is danig in verval geraakt. Hier en daar loopt een jogger en aan het geblaf te horen heeft een roedel zwerfhonden het terrein overgenomen. In deze desolate en deplorabele staat oogt het complex eerder spooky en doet het denken aan een post apocalyptische ruïne dan aan een cultureel park. De moderne ambities van Niemeyer zijn een onvoltooide droom in een stad waar de armoede andere prioriteiten noodzakelijk maakt dan cultureel erfgoed.
Maar er is hoop
In maart 2019 heeft de internationale Unie van architecten in samenwerking met de Libanese federatie van ingenieurs en architecten en nog een aantal organisaties een competitie uitgeroepen voor het restaureren en herinrichten van het terrein. Het onderwerp van de wedstrijd is het creëren van een kennis- en innovatiecentrum voor internationale bedrijven in Libanon en daarbuiten. Jonge ondernemers en entrepreneurs, studenten en net afgestudeerden vinden hier een plek.
We wachten de ontwikkelingen met grote interesse af. Tot die tijd blijven de zwerfhonden in het park wonen en houden ze de wacht.
©Dionne Delnoy
22-05-2019