In 1972 begon UNESCO met het opstellen van een internationale werelderfgoedlijst waarop cultureel en natuurlijk erfgoed staat dat uniek en onvervangbaar is en van waarde voor de hele wereld. Anno 2021 staan er, verspreid over 167 landen, 1154 sites op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. 6 daarvan vind je in Jordanië.
Petra
In 1985 werd Petra als eerste Jordaanse site aan de UNESCO lijst toegevoegd. Deze roze
stad werd in 312 voor Christus door de Nabateeërs gesticht als hoofdstad van hun rijk. Het
heette toen ‘Raqmu’. De naam ‘Petra’ komt uit het Grieks en betekent steen. De Nabateeërs
hadden hun eigen godsdienst waarbij zij ook rotsen vereerden. Goden die ze aanbaden waren o.a. Dushara en al Uzza.
Gelegen in een dal tussen de heuvels was de stad een belangrijk en goed te verdedigen
knooppunt op de karavaanroutes. De heersers van Petra werden dan ook stinkend rijk van de belastingopbrengsten. Vandaag de dag is dat nog goed te zien aan de rijk versierde gebouwen en grafmonumenten. Ook was er een vernuftige watervoorziening waardoor de stad nooit zonder water zat.
Rond het begin van onze jaartelling woonden er zo’n 25.000 mensen in Petra. In 106 na
Christus namen de Romeinen de stad over en in de loop van de tijd verloor Petra veel van
haar betekenis omdat de handel steeds meer via de Rode Zee ging. Toen er ook nog veel
gebouwen werden vernietigd én het watersysteem werd beschadigd door ‘n paar flinke
aardbevingen, werd de stad in de 7e eeuw vrijwel helemaal verlaten. In 1812 werd de stad ‘herontdekt’ door de Zwitserse geoloog Johann Ludwig Burckhardt. Pas in 1929 begon
men met de archeologische opgravingen en niet lang daarna kwamen de eerste toeristen naar Petra. Die toeristenstroom is de laatste 30 jaar enorm geworden en Petra is dé trekpleister van Jordanië. Gelukkig is Petra zelf ook enorm groot en er zijn genoeg plekken waar je in alle rust van al het moois kunt genieten.
De laatste 200 jaar werd de stad bewoond door bedoeïenen van de Bdul stam. Nog niet zo
heel lang geleden woonden zij in de rotsen van Petra en in tenten. In de jaren ’80 van de vorige eeuw moesten zij vanwege de vele toeristen verhuizen naar een speciaal voor hen gebouwd dorp achter Petra, Umm Sayhoun. Nog altijd zijn zij in Petra werkzaam in de horeca, handel of als gids of ezel/kamelendrijver.
Het beroemdste gebouw is ‘Al Khazne’, ‘het Schathuis’ dat dé grote verrassing is aan het einde van de 1200 meter lange kloof (‘siq’) die je doorwandelt om Petra in te komen. Maar eigenlijk is Petra één en al verrassing. Na elke bocht wacht je weer iets anders prachtigs zoals het Romeins theater, de straat der façades, het Klooster, het Tuingraf en het Soldatengraf. Je kunt er heerlijk wandelen en praatjes aanknopen met de lokale bevolking. In één dag kun je al heel veel zien van Petra, maar het is nóg beter twee (of zelfs drie) dagen uit te trekken voor dit wonder.
Je vindt Petra ook op de lijst van de 7 moderne wereldwonderen.
Quseir Amra
In 1985 werd ook Quseir Amra op de Werelderfgoedlijst geplaatst. Dit is een van de
woestijnkastelen gelegen ten oosten van de hoofdstad Amman. Bij het woord kasteel verwacht je eerder ’n groot bouwwerk, maar het woord ‘quseir’ betekent 'kasteeltje en het was onderdeel van een groter complex dat als fort en als buitenverblijf diende van de
Ummayadenkaliefen uit Damascus. Het stamt uit de eerste helft van de 8e eeuw na Christus
en het heeft een prachtig gedecoreerde ontvangsthal en een hammam (badhuis). Ondanks
dat het islamitische architectuur is laten de goed bewaarde muurschilderingen invloeden van
klassieke heidense thema’s, portretten en jachttaferelen in Byzantijnse stijl en afbeeldingen
van dieren en (naakte!) mensen zien.
Een bezoek aan Quseir Amra wordt vaak gecombineerd met een bezoek aan Qasr Harana en Qasr Azraq; twee andere woestijnkastelen. Dit is te boeken als excursie van een halve dag
vanuit Amman.
Umm ar Rasas
Het duurde ’n tijdje voordat er weer een Jordaanse locatie in aanmerking kwam, maar in 2004 werd Umm ar Rasas aan de Werelderfgoedlijst toegevoegd. Het ligt zo’n 50 km ten zuiden van Amman, niet ver van de stad Madaba waar je eveneens veel christelijke sites vindt.
De plaats, die ook wel Kastrom Mefa’a heette, was gelieerd aan de bijbelse nederzetting van
Mephaat, die in het boek Jeremia (in het Oude Testament) wordt genoemd.
Het Romeinse leger gebruikte dit gebied als legerkamp. Later werd het bewoond door
christelijke en islamitische gemeenschappen.
Het meeste van dit gebied is nog niet opgegraven, maar de ruïnes dateren uit zowel de Romeinse, Byzantijnse als de vroege moslimperiode. Er zijn overblijfselen van 16 kerken, maar je loopt vooral door een grote opgraving met veel stenen. De belangrijkste reden voor een bezoek aan Umm ar Rasas is de perfect bewaard gebleven mozaïekvloer van de Stephanoskerk, Deze mozaïekvloer is tevens de grootste van Jordanië. Het is een indrukwekkend groots kunstwerk dat doet denken aan een tapijt. Je kunt er diverse steden terugvinden zoals Madaba, Philadelphia (het huidige Amman), Gaza en uiteraard Kastrom Mefa’a zelf. Verder zie je er jacht- en visscènes. Een hangar beschermt de kerk en het mozaïek tegen regen, sneeuw, etc.
Umm ar Rasas wordt slechts door weinigen bezocht, maar is een aanrader voor liefhebbers van Byzantijnse kunst en goed te bezoeken op weg naar het zuiden. Het kan voorkomen dat je de site voor jou alleen hebt ...
Wadi Rum
Het in het zuidwesten gelegen woestijnlandschap Wadi Rum staat sinds 2011 op de lijst. Met
zijn roze/rode zand en zijn rotswanden van zandsteen en graniet is Wadi Rum de grootste
vallei in Jordanië (ca. 720 vierkante kilometer). Met zijn 1854 m. is Jabal Umm ad Dami de
hoogste top in het gebied.
Al sinds de prehistorie woonden er mensen in Wadi Rum. O.a. rotstekeningen getuigen
hiervan. Vooral de Nabateeërs hebben hier veel nagelaten. Tegenwoordig wonen er
nog ’n aantal bedoeïenenstammen in het gebied, veelal in de dorpjes, en kunnen toeristen er overnachten in één van de vele kampen. Van primitief tot zeer luxueus, de keuze is reuze. Je kunt het uitgestrekte gebied wandelend, per kameel of per 4 wheel drive verkennen, en zelfs per luchtballon.
Wie Wadi Rum zegt, zegt Lawrence of Arabia, oftewel T.E. Lawrence, die hier als Britse
officier tijdens de Arabische opstand van 1917-1918 zijn Arabische troepen voorbereidde op
de aanval op Aqaba. De film ‘Lawrence of Arabia’ is hier in 1960 opgenomen en nog steeds
is Wadi Rum een gewild decor voor speelfilms. In bijvoorbeeld 2020 werd ‘The Martian’ hier
nog opgenomen.
Vanuit Amman is het zo’n 4 uur rijden naar Wadi Rum en vanuit Petra ca. 2 uur. Vanuit Aqaba ben je er in ‘n uurtje. Je kunt er voor alleen een excursie door het rode zand naartoe gaan, maar veel mooier is het om er ook te overnachten en er de zonsop- én ondergang mee te maken. En er ‘s nachts de ontelbare sterren proberen te tellen ….
‘Bethanië aan de overzijde van de Jordaan’ / Al Maghtas
In 2015 werd Bethanië aan de lijst toegevoegd. Deze site ligt op de oostelijke oever van de rivier de Jordaan, zo’n 10 km ten noorden van de Dode Zee. Het gebied wordt ook wel Wadi al Kharrar genoemd. Naast overblijfselen van Byzantijnse kerken, doopbassins uit de Byzantijnse en Romeinse periode vind je er grotten die bewoond werden door kluizenaars en monniken, herbergen die plaats boden aan pelgrims, en de heuvel van de profeet Elia. Op grond van Middeleeuwse reisverslagen raakte men er van overtuigd dat Johannes de Doper hier zou hebben geleefd en dat dit hoogstwaarschijnlijk de plaats zou zijn waar hij Jezus van Nazareth gedoopt zou hebben. In 2003 werd er een Grieks-orthodoxe kerk ingewijd.
De autoriteiten van de landen aan de westoever van de Jordaan, Israël en Palestina, beweren dat Jezus’ doopplaats aan hún kant zou zijn, nl. in Qasr al Yahud.
De rivier de Jordaan is heden ten dage niet meer dan een modderig stroompje van zo’n 5 meter breed. Je zou bij wijze van spreken naar de andere kant kunnen lopen, maar het wordt zeer streng bewaakt.
Er komen voornamelijk religieuze toeristen naar Bethanië. Sommigen laten zich dopen of gaan zelf te water. Dit kan niet op de plaats waar Jezus gedoopt zou zijn want daar stroomt geen water meer, maar is een klein stukje daar vandaan wel mogelijk. Doopkleden zijn te koop bij het Visitor’s Center.
Bethanië ligt zo’n 30 km van Amman. Eenmaal ter plekke stap je in een shuttlebus die je naar het begin van de rondwandeling o.l.v. een lokale gids brengt. Je zou een bezoek aan deze site kunnen combineren met bijvoorbeeld een bezoek aan de Dode Zee.
Salt
Onlangs (in 2021) werd de stad Salt aan de lijst toegevoegd. Vóórdat Amman in 1950 tot hoofdstad van Jordanië werd uitgeroepen en begon te groeien, was Salt de grootste stad van het land. In de Ottomaanse tijd was het een belangrijk regionaal centrum waar veel lokale en buitenlandse handel werd gedreven. Kooplieden uit Nablus vestigden zich aan het einde van de 19e, begin 20e eeuw in de stad en bouwden er huizen van gele, bijna goudkleurige zandsteen met prachtige versieringen, kolommen, koepels, boogramen en smeedijzeren balkonnetjes. Veel van deze huizen zijn nog steeds in goede staat en maken Salt tot een bijzondere plek. Ook was Salt de eerste Jordaanse plaats met een middelbare school en waren er al vroeg een aantal privéscholen. Onderwijs is nog steeds een belangrijk thema in Salt. Aangezien er al eeuwenlang grote groepen moslims en christenen vreedzaam naast elkaar leven wordt Salt ook wel ‘The Place of Tolerance and Urban Hospitality’ genoemd.
Als je een authentieke stad in Jordanië wilt bezoeken dan is Salt ‘the place to be’. In het oude, heuvelachtige centrum kom je relatief weinig auto’s tegen en toeristen zijn er zeldzaam. Je kunt er ’n aantal mooie routes lopen en er zijn ‘n paar kleine musea. Het ligt zo’n 30 km ten noordwesten van Amman in een prachtig groene omgeving. Je zou het kunnen combineren met een bezoek aan de Grieks-Romeinse ruïnestad Jerash, ook één van de hoogtepunten in het koninkrijk. Jordanië probeert al jaren ook deze site op de werelderfgoedlijst te krijgen, maar om redenen van technische aard is dit tot nog toe niet gelukt. Toch zouden we er niet van op kijken als Jerash de 7e Jordaanse site zou zijn die op de lijst zou verschijnen …
©Esther van Raaij
September 2021
Je kunt deze sites bezoeken tijdens een van onze rondreizen naar Jordanië.